“Voedselvaardigheden zijn belangrijker dan gezondheidsvaardigheden”. Met deze stelling wist emeritus hoogleraar Toegepaste Filosofie Michiel Korthals de toehoorders in de bibliotheek in Wageningen aan te zetten tot een geanimeerde discussie. Korthals presenteerde zijn stellingen tijdens de Voedselkaravaan op 28 september in Wageningen, na een maaltijd gekookt door vluchtelingen en verschillende activiteiten over verbindingen tussen boer en burger.
Met de Voedselkaravaan geeft het Voedsel Anders netwerk inspirerende voorbeelden van de Voedseltransitie uit het hele land een podium. ‘Pleisterplaats’ Wageningen werd ingeleid door twee boerenmarkten op de campus in mei en juni 2018. Tijdens deze boerenmarkten konden studenten en medewerkers van de Universiteit Wageningen op gemakkelijke wijze kennis maken met producenten uit de regio. Ook was er aandacht voor de nieuwe lokale munt, de Eurijn, die speciaal is ontwikkeld om de lokale economie te ondersteunen. Daarnaast was er een ‘knowledge fair’ waarin bezoekers van gedachten konden wisselen over agroecologie en eerlijke handel.
Gemeenschapslandbouw
Op 26 september verzamelden 30 studenten zich bovendien voor een lunchlezing over gemeenschapslandbouw, ofwel community supported agriculture (CSA). Daar legde Toekomstboerin Klarien Klingen uit hoe zij werkt als ‘freelance boer’ en waarom CSA een uitkomst is voor zowel boer(in) als burger. Klarien zette de studenten aan het denken over vragen als ‘wat is de ideale band tussen boer en burger, ofwel tussen producent en consument? Of moeten we onszelf gaan zien als zowel consument als producent? En hoe bouwen we aan communities? Meer dan de helft van de aanwezige studenten had een wens om later zelf boer(in) te worden. Het was voor studenten erg leuk om te zien hoe een Wageningse alumnus haar pad richting boerin heeft vormgegeven.
Dit thema werd twee dagen later uitgediept met de vertoning van de film ‘Wij Oogsten Hier Geluk‘. Daarin worden vijf inspirerende Nederlandse voorbeelden getoond waarbij boer en burger samen de verantwoordelijkheid nemen voor de voedselproductie. In deze film komt ook een Wageningse boer voor: Pieter Lammerts van De Nieuwe Ronde.
-
- Lees ons verhaal over community supported agriculture
- Bekijk de trailer van ‘Wij Oogsten Hier Geluk’:
Samen eten
De film werd bekeken tijdens een gezamenlijke maaltijd gekookt door Vietnamese vluchtelingen bij biologisch eetcafé Vreemde Streken. In Wageningen is onlangs een tweede asielzoekerscentrum geopend. De vluchtelingen met en zonder status in Wageningen zijn een verrijking voor de stad, ook op culinair gebied. Sinds enkele maanden stelt Vreemde Streken haar keuken beschikbaar voor statushouders die van koken houden. Dit blijkt voor zowel oude als nieuwe Wageningers een uitkomst en leidt bovendien tot veel verbinding.
En samen de maaltijd delen is belangrijk, net als genieten van eten en de keuze voor goed geproduceerd voedsel, stelde Michiel Korthals later die avond in de bibliotheek. ‘Goed eten’, zoals de titel van zijn boek luidt, gaat over ethiek en dat is meer dan gezonde voeding. Eten is een sociale bezigheid, het bevordert integratie tussen mensen en mits goed bereid stimuleert het ook de zintuigen. Lichaam en geest komen tijdens het eten bijeen, zei Korthals dan ook, en hij vindt daarom dat de maaltijd van essentieel belang is voor ons welbevinden. De moderne mens is echter in toenemende mate vervreemd van het voedsel dat zij of hij tot zich neemt.
De nadruk op individuele gezondheid die nu zo in opmars is, leidt uiteindelijk vaak tot meer bewerkt voedsel, en daarmee juist tot een verslechterende positie van de boer. In dit systeem, stelde Korthals, “is de boer de slaaf van de industrie”. Maar we kunnen dit als burgers mede veranderen door anders te gaan eten, koken en kopen. Dan moeten we ons meer richten op het aanleren van voedselvaardigheden waar de gezondheid van de mens, de bodem en de positie van de boer baat bij hebben, aldus Korthals.
Want Goed Eten, dat moet je leren. Het vergt vaardigheden voor het uitzoeken van recepten, het bij elkaar zoeken en kiezen van de producten, de planning, het koken zelf en het delen van de maaltijd. En er is een directe relatie tussen de keuzes die je maakt voor de ingrediënten op het bord enerzijds en het voedsel- en landbouwsysteem dat we hebben of krijgen anderzijds. Ofwel tussen de agro-biodiversiteit op het land en hetgeen er op je bord ligt. Een biodiverse maaltijd vraagt dus bewuste keuzes van de consument en die moet daar deze ‘voedselvaardigheden’ voor ontwikkelen.
Omslag
Naar aanleiding van de stelling “Intensieve en natuurvriendelijke landbouw moeten tot een gezamenlijke benadering van duurzame landbouw komen”, werd gediscussieerd over de vraag of de natuurvriendelijke, agroecologische landbouw voldoende potentie heeft om de problemen van de industriële landbouw op te lossen en uiteindelijk de wereld te voeden.
Korthals schetste de ontwikkeling die hij zelf heeft doorgemaakt. Toen hij in Wageningen aangesteld werd als hoogleraar was hij ervan overtuigd dat intensivering van productie de juiste weg was. Gaandeweg kreeg hij echter steeds meer oog voor de schaduwzijden van de industriële landbouw, en de vele mogelijkheden van de agroecologische benadering, waar hij nu een fervent voorstander van is. Vanuit de zaal werd aangedragen dat we moeten oppassen om de twee bewegingen tegenover elkaar te positioneren. De vraag moet zijn wat je van elkaar kunt leren, stelde een bezoeker. En voor het draagvlak voor de agroecologische benadering is het vooral van belang om de gangbare boer niet weg te zetten als vervuiler, want uiteindelijk zit deze ook vast in een systeem en aan banken, kunstmestleveranciers, voedselverwerkers en supermarkten.
Korthals plaatste de kanttekening dat er momenteel geen gelijk speelveld is voor beide systemen. De budgetten voor onderzoek en ontwikkeling voor de gangbare industriële aanpak zijn vele malen groter dan die voor de agroecologie. We zouden daarom radicaal moeten kiezen voor het ondersteunen van de alternatieven, aldus Korthals.
Na afloop van de presentatie en discussie was er een borrel met wijn van Wagenings Wijngoed en bier van de Stadsbrouwerij Wageningen. De hapjes werden verzorgd door streeproductenwinkel Heroes of Taste en bestonden onder meer uit biologische kaas uit het Binnenveld bij Wageningen en de Witte uit Zevenaar, worst uit de Achterhoek en Hoeksche Chips. De avond werd afgesloten met een optreden van de nieuwe Wageningse band Saffron Soul. Het bleef nog lang onrustig in Wageningen.
De Voedselkaravaan Wageningen in beeld
De organisatie van de Voedselkaravaan in Wageningen was in handen van Boerengroep, OtherWise, Streekeigen Producten Nederland, SP, Slow Food Rijnzoet en Voedsel Anders