Gifwolken boven Nederland: waar wachten we op?

Voorjaar. Frisgroen blad en dartelende koeien daar waar ze naar buiten mogen. Het wekt warme gevoelens en een glimlach op vele gezichten op. Maar ook opnieuw gele velden met doodgespoten grasland. Giftige lente. Nog steeds geen verbod op glyfosaat. Sterker nog, Europa heeft deze allesdoder opnieuw voor 10 jaar toegelaten. Gelukkig zijn er organisaties die dat voor de rechter aanvechten, maar dat vergt tijd. De gele velden gaan tot het verleden behoren, maar ook dat kost tijd. Veel te langzaam zien we in dat we niet door kunnen gaan met vergiftigen van onze leefomgeving. We zitten nog steeds op ‘peak pesticide’ en het gif hoopt zich op. We begrijpen steeds meer over de schadelijke gevolgen. Maar we zorgen nog steeds niet voor de drastisch andere aanpak die nodig is voor een gezonde toekomst en duurzame landbouw.

Boeren en burgers laten zich voor de gek houden met de mythe van veilige pesticiden. Ja er zijn vele procedures voor toelating en we hebben een instituut met de illustere naam College van Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen. Kijk nog even goed naar de naam. Het doel is kennelijk toelating, niet bescherming van gezondheid of milieu. Merkwaardig toch? Ze hanteren de verhullende naam, bedacht door de PR machine van de gifverkopers. Ooit heette het landbouwgif, toen bestrijdingsmiddelen en nu middelen voor gewasbescherming. Alsof bijvoorbeeld glyfosaat een medicijn is en niet een stof die alles dood maakt.

Terug naar de regels en procedures. Het TV programma Zembla legde bloot hoe onderzoeken die aantonen dat glyfosaat kanker kan verwekken worden ‘weggeredeneerd’. Onafhankelijke wetenschappers vegen de vloer aan met deze gekleurde benadering.

Het is niet de enige zorg. De beoordeling van pesticiden kijkt amper of niet naar de schade aan ons immuunsysteem, aan onze hersenen en ons zenuwstelsel. De mogelijkheden zijn er maar moderne onderzoeksmethoden blijven buiten beschouwing. Een vele jaren geleden door een medewerker van BASF bedacht protocol zorgt nog steeds dat onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek nauwelijks wordt meegenomen bij de beoordeling. Al in 2019 presenteerde het PEST Comité van het Europees Parlement na uitgebreid onderzoek vele hiaten in de regelgeving en de toepassing daarvan. Tot op heden is slechts 15% van de aanbevelingen opgevolgd.

Er is alle reden tot zorg. Zo neemt het aantal gevallen van Parkinson snel toe. Boeren en hun buren zijn de eerste slachtoffers. Artsen roeren zich, wetenschappers dringen aan op beter onderzoek, de minister maakt zich zorgen. Maar de Europese instantie EFSA die moet toezien op de veiligheid van voedsel vertraagt noodzakelijk onderzoek. Is de invloed van de pesticiden industrie hier zo groot? Ze zien dit als een serieuze bedreiging voor hun verdienmodel. Weten ze dat goed onderzoek naar hersenschade tot de conclusie zal leiden dat veel middelen van de markt verdwijnen?

Bewust op land en voedsel gespoten PFAS

Nog een groot gat in de regelgeving. Al jaren blijken boeren PFAS op land en gewassen te spuiten, zonder het zelf te weten. Het staat niet op het etiket. Dat hoeven ze niet te weten, vinden de producenten ‘want het is toch veilig’. Zo houden ze boer en consument voor de gek. Hij spoot jarenlang pfas op zijn land: ‘Ik had dit willen weten’, onthulde het Financieel Dagblad in februari.

Het Pesticide Action Network legde bloot dat steeds meer restanten van die PFAS pesticiden in groente en fruit zitten. De stoffen breken maar langzaam af. Als ze dat wel doen eindigen ze als de kleinste PFAS genaamd TFA ofwel trifluor azijnzuur in ons water. Die stof baart de waterbedrijven grote zorgen, want het is er bijna niet meer uit te krijgen.

Gifbollen voor de export

Ondertussen krijgen lelietelers vrij spel. Dit is de meest giftige vorm van landbouw, niet voor voedsel, maar voor een luxe export product. Wekelijks sproeien de telers een cocktail van zwaar giftige pesticiden over het gewas. Wind, stof en water verspreiden de gifwolken kilometers ver over de omgeving. Pas na grote protesten van ouders en dreiging van een rechtszaken kwam er geen gifveld pal naast een lagere school in het Drentse Diever.

De Noordelijke Rekenkamer concludeert dat provincie Drenthe door een gebrek aan regie de belangen van bollentelers zwaarder laat wegen dan de gezondheid en veiligheid van omwonenden. Maar terwijl Drente zucht onder de gifwolken breidt de lelieplaag zich uit naar het zuiden. Deze week dient in het Noord-Limburgse Sevenum een rechtszaak van 35 omwonenden tegen een nieuw lelieveld. Ook hier laat de overheid de bescherming van de bevolking lelijk afweten. Het lijkt wel alsof ze willen dat de burgers het zelf oplossen. Misschien wachten ze tot de wal het schip keert en denken ze “laat ze het laatste restant glyfosaat maar gebruiken om de lelieplaag uit te roeien”.

Waar wachten we op?

Alle gekheid op een stokje: het is absurd dat de overheid de boer en burger niet de bescherming biedt die zij verdienen. Dat ons leefmilieu steeds verder vergiftigt. Dat mensen naar de rechter moeten stappen om zich te beschermen tegen gifwolken. Het is niet normaal dat iemand gif gebruikt en dat anderen daar last van hebben. We vinden het ook niet langer normaal dat mensen die roken giftige wolken uitblazen in de klas, in een café, een winkel of een station. Daar zijn we mee gestopt. Nu het landbouwgif nog. Waar wachten we op?

Tjerk Dalhuisen

Pesticide Action Network (PAN) en PAN Europe