Een eind aan de geel-oranje velden – Gif past niet bij gezonde bodem
Download dit artikel in pdf:
Zeewolde, Flevoland, april 2021*
Dit stuk gaat over het topje van een ijsberg. Niet de standaard ijsberg, die immers voor de meeste wezens onschuldig is. Deze ijsberg is giftig voor mens, dier, plant en bodem. Het gaat over het meest zichtbare topje van een landbouwmodel dat ons voedt maar tegelijk enorme schade toebrengt aan het leven om ons heen en uiteindelijk ook aan ons zelf.
Het doel is niet om boeren in een kwaad daglicht te stellen. Juist niet. Zij doen het graag goed, willen een eerlijk inkomen en een toekomst voor hun familie. De chemische lobby houdt hen al vele jaren voor het lapje. De opleidingen en adviseurs van chemie en bank vertellen hen voortdurend dat het niet kan zonder chemie. Terwijl het juist steeds duidelijker is dat niet verder kan met chemie. Gelukkig kan het ook zonder.
De nieuwe regering kan daar flink bij helpen. Doe wat de Tweede Kamer tot tweemaal toe in meerderheid heeft gevraagd: een verbod op het doodspuiten van grasland. Maak een einde aan dit giftige en schadelijke gebruik. Compenseer de boeren als ze aantonen dat ze schade hebben. Laat dit een duidelijke eerste stap zijn in het uitfaseren van synthetische pesticiden.
Landhorst, Noord-Brabant, april 2021*
Gewasbescherming of landbouwgif?
Ja, landbouwgif. Dat woord vinden sommige mensen polariserend. Je moet het ‘gewasbeschermingsmiddel’ noemen, zeggen de producenten. Ze hebben velen meegenomen in dit frame, dit reclameverhaal. Niet een gevaarlijke of schadelijke stof, maar een medicijn tegen ziekte. Zonder gif geen eten, is het verhaal. Voor het gemak laten ze de enorme schade aan gezondheid, biodiversiteit en bodem die het gif veroorzaakt buiten beschouwing. De verkopers hebben geen belang bij het tonen dat het ook zonder kan.
Bij glyfosaat gaat het over gebruik van een stof die geen enkel gewas beschermt. Het gaat om een herbicide, een middel dat planten dood maakt. Maar het doet meer, veel meer.
Het gaat bar slecht met de biodiversiteit, zowel boven de grond als in veel van onze bodems. Oorzaken zijn verlies aan leefruimte, armzalige monoculturen (gebrek aan diversiteit en voedsel en huisvesting voor insecten) en overvloedig gebruik van schadelijke stoffen. Voor een omslag moeten we afscheid nemen van de landbouwchemie, hoe sneller hoe beter. Het meest evidente begin is het uitbannen van het gebruik van het alle planten vernietigende en bodemleven schadende Roundup, met glyfosaat als een van de werkzame stoffen.
In 2022 beslist de EU of we de biodiversiteit en gezondheid schadende werking van glyfosaat nog langer op onszelf en onze omgeving loslaten. Een grote stap richting herstel van biodiversiteit zou een verbod op deze stof zijn. We hopen van harte dat Nederland een van de landen is die daarvoor gaat pleiten. Voor ons en de generaties na ons.
Voor het zo ver is willen we alvast af van de meest zichtbare en afkeer opwekkende toepassing van deze stof: het doodspuiten van grasland met glyfosaat.
De praktijk is omstreden en ontmoet steeds meer weerstand in de maatschappij. De Tweede Kamer eiste een verbod voor gebruik op grasland met aangenomen moties in 2018 en 2019. De minister en het ministerie schoven deze volgens aloude Hollandse poldertraditie op de lange baan. In het kader van het Uitvoeringsprogramma Gewasbescherming 2030 krijgt LTO een verkennende opdracht. Dus we gaan nog vele jaren zo door, tenzij ……
Ruurlo, Achterhoek, Gelderland april 2020*
Barchum, Achterhoek, Gelderland voorjaar 2021*
Op naar het einde van een giftig tijdperk
• Niet de schuld van de boer, wel van het systeem
• Niet meer aanbieden, niet meer aanleren
• Uitbannen bij wet
Wat gebeurde er met het verbod waar de Tweede Kamer voor stemde?
Dat is doodgepolderd. Simpeler kunnen we het niet zeggen. Op 26 april 2018 nam de Tweede Kamer een motie aan. Met een duidelijke 88-62 meerderheid. Verzoek tot verbod. Op 3 juli 2019 nogmaals, omdat de minister de eerste motie niet had uitgevoerd. Met een afgezwakte motie die de deur openzette voor een slap vervolg. En toen? Zei de minister dat ze het zou opnemen in het programma 2030. Waarin staat dat LTO – zwaar belanghebbende – kijkt naar alternatieven. Zonder enige bindende eis of tijdstip waarop de giftige praktijk gestopt moet zijn. Zodat we er nog vele jaren aan vast zitten.
Dat is totaal niet verantwoord. Niet uit het oogpunt van gezondheid, niet voor de biodiversiteit en niet voor het bodemleven.
De enige echt oplossing is een verbod. Zo snel mogelijk.
Zodat we in 2022 geen oranje of gele velden meer zien.
Zodat we een begin maken met ontgiften van onze omgeving.
Een eerste stap op weg naar het uitfaseren van landbouwgif en een gezonde landbouw.
Meppel, Drente, langs het spoor tegenover een bekend bedrijf, april 2021*
Ruurlo, Achterhoek, Gelderland april 2020*
Waarom glyfosaat gebruiken?
Waarom niet? Zal een gangbare boer zeggen. Het heeft ons het leven gemakkelijker gemaakt, de opbrengsten verhoogd. Minder werk, sneller klaar en een ‘mooi’ opgeruimd resultaat. Het middel is goedgekeurd, dus het mag. Ons is verteld dat het onschuldig is en de hoge heren, de wetenschappers en de bedrijven zullen echt wel weten wat ze doen.
De gangbare boer van vandaag is opgegroeid en opgeleid in een systeem dat vraagt om maximale opbrengsten. Monoculturen, hybride zaden, snelle bewerking, kunstmest, ziektes preventief bestrijden met ‘gewasbeschermingsmiddelen’. Dat zijn de verworvenheden van de groene revolutie, dat krijg je mee van je (groot)ouders, dat leer je op de opleiding, dat hoor je van de meeste adviseurs en je bank. Het model heeft het werk makkelijker en de boer rijk en gelukkig gemaakt.
Maar klopt het verhaal wel? Is het wel het hele plaatje? Of zijn we te veel naar één ding gaan
kijken: opbrengst? Wat nou als blijkt dat het een tijdje goed gaat en dan opeens niet meer? Kan je dan wel een gezond bedrijf overdragen aan je kinderen? Dan zijn de verkopers van de producten niet thuis. Of misschien wel, om een nieuw product te verkopen om de schade te
helpen herstellen. Als je dat kan betalen.
En is de boer echt rijk en gelukkig geworden? De productie is hoog, maar de prijzen laag en
de marges klein. Zijn de monotone velden mooier, is het levendiger op de boerderij dan
voorheen? Wij wagen het te betwijfelen. Voor sommige boeren misschien, voor velen niet.
De boer heeft geen schuld. Wel een keuze. Geen gemakkelijke, maar wel een voor onze
toekomst noodzakelijke. Dat hoeft de boer natuurlijk niet alleen op te lossen. We willen
(bijna) allemaal een mooi en levendig landschap en blije boeren met een fatsoenlijk
inkomen, zodat ook de toekomstige generaties kunnen boeren. Een eerlijke prijs voor een
gezond product. Daar kunnen we met ons allen voor zorgen. Samen, ieder met een eigen rol.
Waarom grasland doodspuiten?
Bij omploegen van grasland komt veel CO2 uit de bodem vrij. Toch krijgen boeren het advies
dit te doen om hetzij grasland te vernieuwen voor hogere opbrengst of voor teelt van een
gewas. Als boeren redelijk betaald zouden krijgen voor de zo belangrijke CO2 opslag zou het
omploegen een stuk minder interessant zijn voor de bedrijfsvoering.
Vroeger ploegde de boer in de winter als het weer het toeliet, om het land klaar te maken
voor het nieuwe plantseizoen. Liefst laten ze de omgeploegde grond een paar maanden
rusten voordat ze gaan inzaaien. Dan is het gras verteerd en dat geeft voeding aan de plant.
Toen de regel kwam dat je pas vanaf 1 februari het land op mag. Het land is dan vaak nog te
nat. Om dan het gras er alsnog tijdig onder te krijgen gebruiken sommige boeren glyfosaat.
Maar dat heeft een verborgen prijs, een hoge prijs.
Wat is er niet goed aan glyfosaat?
Het middel is door producenten neergezet als onschuldig. Het zou alleen ingrijpen op een
mechanisme dat werkt bij planten, niet bij mensen, dieren of bodemleven. Dat blijkt toch
ander te liggen. Het effect op bodem, biodiversiteit, bacteriën, darmflora en weerstand en
onze hersenen is groot. Vele onafhankelijke studies tonen schadelijke effecten. Driekwart
van de onafhankelijke studies toont schade aan het DNA aan, hetgeen wijst op kankerverwekkende eigenschappen. Niet voor niets bestempelde het International Kanker Onderzoeksinstituut IARC het middel als potentieel kankerverwekkend. Daarnaast wijst de
Parkinson Vereniging op de grote gevaren voor de hersenen.
Glyfosaat is daarom niet aan te raden voor wie waarde hecht aan gezondheid, biodiversiteit
en een gezond bodemleven.
Ondertussen faalt de beoordeling van de gevaren door de overheid (*). Instituten als het
CTGB maken gebruik van door de industrie opgestelde normen en laten vele belangrijke
onafhankelijke studies buiten beschouwing. Daarover schreven we deze uitvoerige
beschouwing.
Overigens vraagt een nieuwe blik op weg naar een gifvrij tijdperk ook om een andere
werkwijze en naam voor het College voor Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en
Biociden (CTGB). Het is tijd dat om te vormen tot een onafhankelijk instituut dat niet werkt
met de normen van de industrie en zo vrijwel al hun producten toelaat, maar tot een College
Beoordeling Potentieel Gevaarlijke Stoffen (CBPGS) dat met onafhankelijk onderzoek waakt
over onze gezondheid en biodiversiteit).
Mill, Noord-Brabant, april 2021*
Chronologie van een doodgepolderd verbod
2018
Natuurclubs willen af van landbouwgif dat akkers oranje kleurt (bij pacht)
Gelderlander 21 april 2018
Motie Tjeerd de Groot
“verzoekt de regering, het gebruik van glyfosaathoudende middelen voor gebruik buiten
geïntegreerde gewasbescherming (zoals kalenderspuiten, resetten van grasland en preharvest) te verbieden.” Aangenomen met 88 stemmen voor en 62 tegen. 26 april 2018
Tweede Kamer: doodspuiten weilanden met Roundup moet verboden worden
Weilanden die een oranje gloed krijgen door het gebruik van glyfosaat: het moet verboden
worden. Een oproep met die strekking is donderdag in de Tweede Kamer door een
meerderheid aangenomen.
Gelderlander 27 april 2018
2019
Toepassing glyfosaat verder uitgekleed
Boerenbussiniss 23 april 2019
Schouten wil af van doodspuiten grasland
Nieuwe Oogst 25 april 2019
“In een Kamerbrief schrijft landbouwminister Schouten deze week dat zij in haar
uitvoeringsprogramma voor de Toekomstvisie gewasbescherming 2030 aandacht aan zal
schenken aan de wens van de Kamer.”
Tjeerd de Groot vraagt nogmaals een verbod op glyfosaat
Melkvee.nl 4 juli 2019
“Uiterlijk op 1 oktober moet minister Schouten met de landbouw een afspraak hebben over
het stoppen met glyfosaat. Is die afspraak er niet, dan moet de minister het middel per wet
verbieden. De Tweede Kamer stemde in met een motie daartoe van Tjeerd de Groot.”
Aangenomen Motie De Groot, 3 juli 2019
“Constaterende dat de motie-De Groot (27 858, nr. 426) over een verbod op glyfosaathoudende middelen buiten geïntegreerde gewasbescherming, zoals het resetten van grasland, kalenderspuiten en pre-harvestbehandeling, nog niet tot het gewenste resultaat heeft geleid; verzoekt de regering, om uiterlijk 1 oktober 2019, als onderdeel van het uitvoeringsprogramma van de Toekomstvisie gewasbescherming 2030, met de sector tot afspraken te komen over zo spoedig mogelijke beëindiging van het gebruik van glyfosaathoudende middelen voor voornoemde toepassingen; verzoekt de regering tevens, parallel aan de besprekingen met de sector de invoering van een verbod voor te bereiden en, mocht met de sector niet tot adequate afspraken kunnen worden gekomen, de procedure voor invoering van dit verbod zo spoedig mogelijk na 1 oktober 2019 te starten.”
Kamerstuk 27858 nr 463 Gewasbeschermingsbeleid
2020
Uitvoeringsprogramma gewasbescherming 2030
Pag 25-26: geïntegreerde gewasbescherming Actie: Voor de toepassing van glyfosaat houdende middelen die gebruikt worden voor onkruidbestrijding in de open teelten (inclusief graslandbeheer) en ingezet voor het behandelen van groenbemesters wordt nu gewerkt aan een concreet IPM-stappenplan. LTO Nederland neemt hiervoor het initiatief. (Gepresenteerd 28 september 2020)
2021
Verbod op glyfosaat voorlopig afgekeurd
Provincie Noord Holland 2 april 2021
“Volgens de Grondkamer Noordwest (RVO) is het verbod op de omstreden stof glyfosaat in meerjarige contracten een ‘buitensporige contractsbepaling’. Het zou niet redelijk zijn om zonder toepassing van glyfosaat de grond in dezelfde staat te houden, terwijl dit wel een voorwaarde is.”
Noord-Holland kan gebruik glyfosaat voorlopig niet verbieden Agraaf,
6 april 2021
Deze boeren willen geen gifgele velden meer zien: ‘Wij zijn ook onderdeel van de samenleving’
Gelderlander, 9 april 2021
Landelijke aanpak glyfosaat (Programma LTO)
“In het kader van het Uitvoeringsprogramma Gewasbescherming werkt LTO samen aan een plan van aanpak voor vermindering van het gebruik van glyfosaat in grasland, groenbemesters en vanggewassen. Samen met partners zetten we in op ontwikkeling en gebruik van haalbare en betaalbare alternatieven.”
Geen einddatum, geen afbouw, geen stop maar een lange termijn ‘plan voor vermindering’ Het gewenste verbod is daarmee effectief doodgepolderd.
Proefveld Wijster levert betere aardappelplant zonder glyfosaat
RTV Drente 2 juli 2021
1,2 miljoen ondertekeningen voor het Europees Burgerinitiatief Red Bijen en Boeren
In dit burgerinitiatief roepen 1,2 miljoen Europeanen – waaronder ruim 100.000
Nederlanders – op tot uitfaseren van pesticiden, herstel van biodiversiteit en belonen van
boeren met de natuur.
1 oktober 2021
Aangenomen Motie Vestering, nr 1346, uitfaseren pesticiden
Overwegende dat meer dan 1 miljoen bezorgde mensen het Europese burgerinitiatief ‘Red
bijen en boeren’ hebben getekend, waarin wordt opgeroepen tot een volledige uitfasering
van landbouwgif in 2035, verzoekt de regering kwantitatieve tussendoelen te stellen voor de
uitfasering van het gebruik van pesticiden, aangevuld met een plan om boeren te helpen bij
de benodigde omschakeling,
Tweede Kamer, 6 oktober 2021
Brabantse grondeigenaren willen dat boeren stoppen met landbouwgif
Trouw, 13 oktober 2021
Lochem, Achterhoek, Gelderland, voorjaar 2021
- Dank aan de fotografen voor het ter beschikking stellen van hun beelden